De sprookjeswereld van Tim Walker

Modefotograaf Tim Walker is al sinds zijn jeugd gefascineerd door de wonderlijke werelden van schilder Jheronimus Bosch. Met Tim Walker – The Garden of Earthly Delights toont het Noordbrabants Museum Walkers serie van 26 foto’s, geïnspireerd op het gelijknamige drieluik van Bosch. Een primeur, want de foto’s zijn nog nooit eerder te zien geweest voor het publiek. 

Jheronimus Bosch (Den Bosch, circa 1450-1516) behoeft vrijwel geen introductie. In 2016 nog stond het Noordbrabants Museum tijdens het jaar van Bosch volledig in het teken van deze schilder die bekend staat om zijn mysterieuze beeldtaal. Tim Walker (Londen, 1970) zal bij minder mensen een belletje doen rinkelen. Toch heeft hij niet de minsten voor zijn camera gehad zoals actrice Charlotte Rampling, regisseur David Linch, komiek John Cleese en diverse topmodellen. Walkers foto’s hangen permanent in het Victoria & Albert Museum en de National Portrait Gallery. Daarnaast werkt hij sinds zijn 25e regelmatig voor internationale modetijdschriften waaronder Vogue.

Verhalenverteller

Tim Walker onderscheidt zich met zijn werk van veel andere modefotografen in dat het voor hem altijd begint met een verhaal dat hij wil vertellen. De mode volgt dat verhaal, maar bepaalt het niet. Hans November, conservator 20ste- en 21ste-eeuwse kunst van het Noordbrabants Museum, licht toe: ‘Tim Walker is een origineel kunstenaar die in al het werk dat hij maakt, commercieel of niet, altijd heel dicht bij zichzelf blijft. Zijn beeldtaal is dan ook heel herkenbaar. Hij mixt nostalgische, surrealistische en visueel verbluffende elementen waarmee hij nieuwe werelden creëert. Je wandelt als kijker echt een ander universum binnen.’

Alles kan, alles mag

In 2015 krijgt Walker een bijzondere opdracht. De Zwitserse privé-verzamelaar Nicola Erni vraagt hem werk te maken voor haar collectie. Ze geeft hem een onbeperkt budget en carte blanche. Walker denkt vrijwel direct aan Jheronimus Bosch als inspiratiebron, en dan specifiek aan zijn beroemdste werk De Tuin der Lusten. November: ‘De sprookjeswerelden van Bosch fascineren Walker al sinds zijn jeugd. Het werk van Walker sluit ook erg aan bij dat van Bosch. Net als Bosch schept hij compleet nieuwe fantasiewerelden vol sprookjesfiguren en symboliek.’

Werken vanuit intuïtie

De serie van 26 foto’s is in een periode van vijf dagen geschoten op een van Walkers favoriete locaties, Englingham Hall in Northumberland; een klassiek landhuis met nostalgische sfeer. Hier ging wel een jaar voorbereiding aan vooraf. ‘Walker begon met een haast wetenschappelijk onderzoek naar Bosch. Veel lezen, kijken en nadenken. Maar eigenlijk is dat helemaal niet de manier waarop Walker gewoon is te werken. Hij is een intuïtief fotograaf die zijn esthetische keuzes vaak pas op de set maakt. Op een bepaald moment kwam hij vast te zitten in zijn onderzoek. Hij besloot toen om al het kunsthistorisch onderzoek los te laten en simpelweg dat te kiezen uit het werk van Bosch wat hem het meest aansprak’, legt November uit. Het resultaat is een serie foto’s waar typisch Boschiaanse elementen als slangen, wijnranken, schelpen en bubbels centraal staan.

Schilderachtige foto’s

‘Dit werk verschilt wel echt met het werk dat Walker gewoonlijk maakt voor tijdschriften. Daar gaat het toch meestal om een bepaald soort schoonheid en perfectie. Hier heeft hij gekozen voor niet-vanzelfsprekende modellen en thematiek. Maar ook zijn materiaalkeuze en de afdrukmethode is anders dan anders. De foto’s zijn gedrukt op canvas met gesso, een materiaal dat ook gebruikt werd voor fresco’s. Dat geeft een schilderachtig effect. Bovenop de fotodruk zit een waslaag die met de hand is aangebracht. Als je dicht op de foto staat kun je de beweging van het aanbrengen van de was zien. Eigenlijk zijn de foto’s gereproduceerd als een soort schilderijen.’

Ambachtelijk fotograaf

Bijzonder aan de werkwijze van Walker is dat hij fotografie echt benadert als een ambacht. De beelden die hij schiet laat hij met de hand op set ontstaan. Pas als alles wat hij door de lens ziet tot in detail klopt, schiet hij de foto. Er komt dan ook vrijwel geen digitale manipulatie aan te pas: dat wat je ziet is echt. Zo ook met deze serie foto’s. Verantwoordelijk voor het sprookjesachtige decor is een van Walker’s vaste set bouwers Shona Heath.

Walker versus Bosch

Walker en Heath werken al jaren samen en Heath is ook betrokken bij de tentoonstelling in Den Bosch. ‘Samen met Heath en haar studio maken we het ontwerp van deze expositie. De fotografie staat centraal, maar er is ook ruimte voor Heath’s originele decorstukken die op de set gebruikt zijn.’ Natuurlijk ontbreekt ook Jheronimus Bosch niet. ‘We tonen een afbeelding van De Tuin der Lusten zodat bezoekers zelf de link kunnen leggen tussen het werk van Bosch en Walker en kunnen zien hoe beiden de verschillende symbolische elementen gebruikt hebben.’

 Limited edition

Voor de bijbehorende publicatie die het museum uitbrengt, wordt ook samengewerkt met iemand uit de directe omgeving van Tim Walker. November: De vormgeving van het boek is in handen van Ruth Ansel. Legendarisch redactrice van Harper’s Bazaar in New York èn goede vriendin van Tim Walker. Zij was ook verantwoordelijk voor het ontwerp van Walker’s boek Story Teller uit 2012. Dit maakt dat onze publicatie ook echt past tussen dat wat eerder van hem is uitgebracht. Daar zijn we wel echt heel trots op.’ Het boek wordt een collector item: het wordt in een gelimiteerde oplage van 750 stuks uitgebracht.

Breed publiek

November spreekt de hoop uit dat zowel mode- als kunstliefhebbers de weg naar het Noordbrabants Museum weten te vinden de komende maanden. ‘Walker is een bijzonder fotograaf en ook echt interessant voor mensen die bijvoorbeeld wat minder van fotografie of mode afweten. Als deze expositie mensen prikkelt meer van Walker’s werk te bekijken, dan ben ik tevreden. Zijn prachtige werk verdient een breed publiek.’

uit Muze 2017 #4 (AVROTROS)